Opdracht 4, onderwerp 3: Manipulatie

Manipulatie is een vorm van sociale beïnvloeding die gericht is op het gedrag of de perceptie van anderen te veranderen door middel van: misleidende of achterbakse tactieken en misbruik. Door het bevorderen van de belangen van de manipulator, (dit gaat vaak ten koste van de ander), zou je zo’n methode kunnen zien als: uitbuiting, omslachtig, misbruik, en bedrieging.

Vereisten voor succesvolle manipulatie

Volgens psychologisch auteur George K. Simon, gaat het bij succesvolle manipulatie vooral om de manipulator die:

1.       Agressieve bedoelingen en gedragingen verhuld

2.       De psychologische kwetsbaarheid van het slachtoffer kent. Hiermee bepaald hij welke tactiek het meest effectief is.

3.       Een voldoende niveau van meedogenloosheid heeft. Hierdoor heeft hij geen moeite met het veroorzaken van schade bij het slachtoffer.

 

Hoe manipulators controle over hun slachtoffers uitoefenen

Volgens Braiker:

Braiker identificeerde de volgende manieren waarop manipulators controle over hun slachtoffers uitoefenen:

·       Positieve versterking: dit omvat prijzen, oppervlakkige sympathie (krokodillen tranen), oppervlakkige charme, overmatig verontschuldigen, goedkeuring, geld geven, goedkeuring, cadeautjes geven, aandacht geven, publieke erkenning en gezichtsuitdrukkingen zoals een geforceerde glimlach of lach.

·       Negatieve versterking: dit omvat het verwijderen van het slachtoffer uit een negatieve situatie als beloning. Bijvoorbeeld: ‘’je hoeft je huiswerk niet te maken als ik dit bij je mag doen.’’

·       Intermitterend of gedeeltelijke versterking: dit kan een effectief klimaat van twijfel en angst creëren. Dit kan het slachtoffer aanmoedigen om vol te houden – bijvoorbeeld bij vormen van gokken, de gokker wint waarschijnlijk zo nu en dan maar verliest over het algemeen nog steeds geld.

·       Straffen: dit omvat schreeuwen, zeuren, intimidatie, de stilte behandeling, schelden, bedreigingen, schuldgevoel aanpraten, emotionele chantage, slachtoffer spelen en huilen.

·       Traumatic one-trail learning: het gebruik van verbaal geweld, explosieve woede of een andere vorm van intimiderend gedrag om dominantie of superioriteit vast te stellen; maar één incident van dergelijk gedrag kan een slachtoffer trainen om de manipulator niet tegen te spreken of confronteren.

Volgens Simon:

Simon identificeerde de volgende manipulatietechnieken:

·       Liegen: het is moeilijk te zeggen of iemand liegt op het moment dat ze het doen, maar de waarheid komt meestal naar boven als het al te laat is. Een manier om de kans dat je wordt voorgelogen te minimaliseren is om te begrijpen dat sommige soorten persoonlijkheden (vooral psychopaten) experts zijn in de kunst van het liegen en bedriegen, ze doen het vaak, en vaak ook op een subtiele manier.

·       Liegen en weglating: dit is een subtiele manier van liegen door het weglaten van de hele waarheid. Deze techniek word ook veel gebruikt in propaganda.

·       Ontkenning: de manipulator weigert toe te geven dat hij of zij wat verkeerd heeft gedaan

·       Rationalisatie: een excuus dat gemaakt word door de manipulator wegens ongepast gedrag. Dit is nauw verwant aan een spindoctor. Een spindoctor is een voorlichter of adviseur van een politieke partij die de opdracht heeft gekregen om het beleid van zijn politieke opdrachtgever zo positie mogelijk te presenteren.

·       Minimalisering: dit is een soort van ontkenning gekoppeld aan rationalisatie. De manipulator beweert dat zijn of haar gedrag niet zo onverantwoordelijk en schadelijk is als een ander suggereert. Bijvoorbeeld: het zeggen dat een belediging maar een grapje was.

·       Afleidingsmanoeuvre: de manipulator geeft geen duidelijk antwoord op een vraag en gebruikt een afleidingsmanoeuvre. Hij stuurt het gesprek naar een ander onderwerp.

·       Selectieve onoplettendheid of selectieve aandacht: de manipulator weigert om aandacht te besteden aan iets dat kan afleiden van zijn of haar agenda. Ze zeggen dan dingen zoals: ‘’Ik wil het niet horen’’.

·       Ontduiking: hetzelfde als afleiding maar de manipulator geeft vage, irrelevante antwoorden

·       Schuldgevoel aanpraten (guilt trip): dit is een speciale soort intimidatie techniek. De manipulator vertelt het slachtoffer dat hij of zij niet genoeg om hem geeft, het te makkelijk heeft of egoïstisch is. Dit resulteert meestal in dat het slachtoffer zich slecht gaat voelen. Zo blijft het slachtoffer in een angstige en onderdanige positie.

·       Beschamen: de manipulator maakt gebruik van sarcasme om angst en twijfel bij het slachtoffer te toe te laten nemen. Manipulators maken gebruik van deze techniek om anderen onwaardig te laten voelen. Shaming tactieken kunnen heel subtiel zijn, zoals een woeste blik, een onaangename toon van de stem, een retorische opmerking en subtiele sarcasme. Manipulators kunnen iemand beschaamd laten voelen voor het durven uitdagen van de manipulator. Het is een effectieve manier om een gevoel van ontoereikendheid in het slachtoffer op te wekken.

·       Slachtoffer spelen: de manipulator portretteert zichzelf als een slachtoffer van andermans gedrag om medelijden, sympathie of compassie op te roepen waardoor ze iets krijgen van een ander. Zorgzame en gewetensvolle mensen kunnen het niet uitstaan om iemand te zien leiden en de manipulator vind het gemakkelijk om in te spelen op hun sympathie om te krijgen wat ie wil.

·       Kwaadspreken van het slachtoffer: deze tactiek is een krachtig middel om het slachtoffer in de verdediging te krijgen terwijl hij zijn agressieve bedoelingen maskeert. De manipulator beschuldigd het slachtoffer een misbruiker te zijn. Het slachtoffer verdedigd zichzelf dan.

·       Het spelen van de dienaar: bijvoorbeeld: zeggen dat handelt op een bepaalde manier om gehoorzaam te zijn of om in service aan een gezagsdrager hun werk te doen.

·       Verleiding: de manipulator gebruikt vleierij, charme of openlijk ondersteuning om een vertrouwensgevoel op te wekken bij het slachtoffer.

·       Projecteren van de schuld (anderen de schuld geven): vaak zal de manipulator zijn/haar eigen psychotische denken op het slachtoffer projecteren, zodat het lijkt alsof het slachtoffer iets fout heeft gedaan. Manipulators zullen ook beweren dat het slachtoffer fout zit voor het geloven van de leugens, alsof het slachtoffer de manipulator gedwongen heeft om bedrieglijk te zijn. Alle schuld wordt gedaan om het slachtoffer schuldig te laten voelen over de keuzes die hij heeft gemaakt. Het wordt vaak gebruikt als psychologische en emotionele manipulatie en controle. Manipulators liegen over liegen, alleen om opnieuw te kunnen manipuleren en het originele minder ongeloofwaarde verhaal in een meer aanvaardbare waarheid te kunnen veranderen.

·       Doen alsof ze onschuldig zijn: manipulators proberen te suggereren dat al het kwaad wat ze hebben verricht, onbedoeld was of dat ze niet gedaan hebben waar ze van beschuldigd worden. Een manipulator kan een blik van verontwaardiging en verbazing opzetten. Deze tactiek laat het slachtoffer twijfelen over zijn of haar eigen oordeel en eventueel ook zijn of haar geestelijke gezondheid.

·       Doen alsof ze verward zijn: de manipulator probeert dom te spelen door te doen alsof hij niet weet waar het slachtoffer het over heeft. De manipulator verwart het slachtoffer opzettelijk zodat het slachtoffer gaat twijfelen over zijn/haar eigen waarneming.     

·       Bandwagon effect: de manipulator troost het slachtoffer door te claimen (waar of onwaar) dat veel mensen datgene al hebben gedaan, dus dat het slachtoffer het ook maar moet doen. Dit omvat uitdrukkingen zoals: ‘’veel mensen als jij …’’ of ‘’iedereen doet dit toch.’’ Deze vorm van manipulatie is vaak te zien in peer groepen om het slachtoffer drugs of andere stoffen te laten proberen.

Kwetsbaarheden die uitgebuit worden door manipulators:

Volgens Braiker’s zelfhulpboek, maken manipulators gebruik van de volgende kwetsbaarheden die zich voor kunnen doen bij slachtoffers:

·       De ziekte om het iemand naar zijn zin te maken

·       Verslaving aan het krijgen van goedkeuring en aanvaarding van anderen

·       Emetofobie (angst voor negatieve emoties, dat wil zeggen een angst voor het uiten van boosheid, afkeuring en frustratie).

·       Gebrek aan assertiviteit en het vermogen om nee te zeggen.

·       Wazig gevoel van identiteit

·       Lage zelfredzaamheid

Volgens Simon, profiteren manipulatoren van de volgende kwetsbaarheden in slachtoffers:

·       Naïviteit – het slachtoffer vindt het moeilijk om het idee te accepteren dat sommige mensen sluw, omslachtig of meedogenloos zijn. Vaak ontkennen ze dat ze een slachtoffer zijn.

·       Over-nauwgezetheid – het slachtoffer is bereid om de manipulator het voordeel van de twijfel te geven en hun kant van de zaak te bekijken.

·       Weinig zelfvertrouwen – slachtoffer twijfelt veel aan zichzelf, heeft een gebrek aan zelfvertrouwen en assertiviteit. Ze schieten vaak snel in de verdediging.

·       Over-intellectualistisch – het slachtoffer probeert het te begrijpen en gelooft dat de manipulator een goede reden heeft om iemand zo te kwetsen.

·       Emotionele afhankelijkheid – het slachtoffer heeft een onderdanig of afhankelijke persoonlijkheid. Hoe meer emotioneel afhankelijk het slachtoffer is, hoe kwetsbaarder hij of zij is om gemanipuleerd te worden.

Manipulators nemen over het algemeen de tijd  om de kenmerken en de kwetsbaarheden van hun slachtoffers te leren kennen.

Motivatie van manipulatoren

Manipulators kunnen verschillende mogelijke motivaties hebben, inclusief maar niet beperkt tot:

·       De noodzaak om hun eigen doelen te halen ten koste van anderen

·       Een sterke behoefte om gevoelens van macht en superioriteit te bereiken in relaties

·       Een noodzaak om de controle te houden (control freak)

·       Een verlangen om zich machtig en superieur te voelen tegenover een ander om zelfverzekerder te worden

·       Verveling, of moe worden van zijn/haar omgeving. Ze zien het meer als een spel dan dat ze een ander pijn doen.

·       Geheime agenda, crimineel of andersgezind. Bijvoorbeeld financiële manipulatie. Dit zie je vaak bij ouderen.